Van traditioneel naar ontwikkelend beheer in de openbare ruimte

Ruimte voor nieuwe werkwijze

“Als team zijn we verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van alle objecten in de openbare ruimte, ofwel de publieke ruimte in onze gemeente die voor iedereen toegankelijk is. Tot nu toe gebeurde dit, net als bij veel andere gemeenten overigens, op een vrij traditionele manier. Riool vervangt riool, groen vervangt groen en asfalt vervangt asfalt. Het combineren van dergelijke werkzaamheden was niet vanzelfsprekend. Eerlijk is eerlijk: lange tijd konden we met de beschikbare middelen niet meer doen dan het puur noodzakelijke.”

Toen er enkele jaren geleden meer financiële speling kwam, bracht dit nieuwe mogelijkheden met zich mee. “Er kwam ruimte om opnieuw na te denken over onze opdracht. We hebben als gemeente namelijk veel ambities als het gaat om duurzaamheid, leefbaarheid, vergroening, mobiliteit en de energietransitie, en die raken allemaal de openbare ruimte. Als je daar dus toch aan het werk bent, is het heel raar als je geen rekening houdt met deze ambities. We hebben in de openbare ruimte bovendien te maken met wensen en behoeftes van bewoners, woningcorporaties, bedrijven en andere maatschappelijke partners. Als gevolg van deze ontwikkelingen wilden we een nieuwe werkwijze creëren, waarin we al deze aspecten kunnen opnemen.”

"We hebben als stad veel ambities, het is raar als we daar geen rekening mee houden bij werkzaamheden in de openbare ruimte"

Driedimensionale puzzel

“Deze nieuwe manier van werken heet ‘ontwikkelend beheer’. Daarbij proberen we, waar dat kan en haalbaar is, drie dimensies bij elkaar te brengen: die van onze beheeropgaven, de gemeentelijke ambities en de wensen en behoeften van alle gebruikers van de openbare ruimte. Bovendien willen we veel verder vooruitplannen en onderhoudswerkzaamheden niet meer los van elkaar uitvoeren, maar ze daar waar mogelijk combineren.”

Om dit mogelijk te maken, heeft de gemeente de afgelopen twee jaar verschillende zaken in kaart gebracht. Zo is onderzocht waar de meest dringende onderhoudsopgaven liggen in de gemeente Venlo. Deze ‘opgavenkaart’ is verrijkt met een kaart van locaties waar de gemeente haar ambities wil realiseren, zoals de ambitie om meer ruimte te maken voor fietsers. Ten slotte wordt bij bewoners, stadsdeelmanagers en maatschappelijke partners opgehaald welke wensen en plannen zij hebben voor de openbare ruimte. 

"We hebben onderzocht waar grote onderhoudsopgaven liggen, waar we beleidsambities kunnen realiseren en welke wensen gebruikers van de openbare ruimte hebben"

“Zo ontstaat als het ware een driedimensionale plattegrond. Deze kaart maakt meteen zogenaamde 'hotspots' inzichtelijk. Dit zijn locaties waar zowel dringende onderhoudsopgaven als ambities en wensen liggen. Omdat we niet alles in één keer aan kunnen pakken, kiezen we ervoor om deze hotspots als eerste aan te pakken de komende jaren. Die zijn namelijk het meest kansrijk, we kunnen daar het meeste doen met de middelen die we hebben. Belangrijk hierbij is wel dat een beheeropgave voor ons altijd aan de basis moet liggen. Het vervangen van riool, asfalt of groen blijft dus de primaire aanleiding om ergens aan de slag te gaan.”

Nieuwe kijk op de openbare ruimte

Dit klinkt natuurlijk erg mooi, maar de praktijk is lastiger. “We willen in de basis anders gaan werken, dus daar komt ontzettend veel bij kijken. Op allerlei vlakken moet je wat gaan organiseren en veranderen. Ons motto voor de openbare ruimte verandert van ‘heel, schoon en veilig’ naar ‘heel, schoon, veilig, duurzaam en toekomstbestendig’. Dat vraagt om een omschakeling, zowel van onze eigen medewerkers als van betrokken bewoners en partners. Ons gemeentelijk team bestaat voornamelijk uit technisch specialisten, terwijl deze nieuwe werkwijze ook om andere kwaliteiten vraagt.”

"We willen in de basis anders gaan werken en dat vraagt om een hele omschakeling, zowel van medewerkers als van inwoners en partners"

Om te onderzoeken hoe de gemeente haar plannen aan de voorkant goed kan afstemmen met alle partijen, zijn momenteel twee omgevingsmanagers ingezet. Ook wordt momenteel bij twee nieuwe projecten een bouwteam ingezet, waarbij de aannemer direct vanaf het begin betrokken wordt en om tafel gaat met de gemeente, bewoners en andere partijen. “Zo creëren we in samenspraak een integraal plan voor een locatie, waarin zo veel mogelijk opgaven, ambities en behoeften worden gecombineerd. Zo’n proces kost echter wel veel meer tijd dan we gewend zijn.”

Slimmer, duurzamer en mooier

Ondanks de uitdagingen die deze methode met zich meebrengt, is er veel hoop voor de toekomst. “Ik geloof er heilig in dat deze manier van werken de toekomst heeft, omdat het Venlo veel beter bestand maakt tegen wat de toekomst ons gaat brengen. We hebben nu een aantal pilots gedraaid in Blerick en Venlo en gaan deze werkwijze komende jaren verder in de praktijk brengen.” 

"Ik geloof er heilig in dat deze manier van werken de toekomst heeft, omdat het Venlo beter bestand maakt tegen wat de toekomst ons gaat brengen"

“Ik weet dat het om een nieuwe houding vraagt van onze medewerkers, om out of the box te denken, iets wat we bij de gemeente niet allemaal gewend zijn. We hebben intern hele andere processen, systemen en datasets nodig. Van onze medewerkers hebben we jarenlang gevraagd zich te specialiseren in hun vakgebied, en nu moeten ze ineens vakoverschrijdend gaan denken. Van burgers vragen we een open, actieve houding. We vragen ze om mee te denken en niet alleen hun eigen belangen te behartigen, maar ook begrip te hebben voor de uitdagingen en opgaves waar wij als gemeente mee te maken hebben. Echter, als dit uiteindelijk allemaal op zijn plek valt, weet ik zeker dat we de openbare ruimte samen veel slimmer, duurzamer en mooier kunnen inrichten.”